Ekonomia Społeczna?
Kryteria ekonomiczne:
– prowadzenie w sposób względnie ciągły, regularny działalności w oparciu o instrumenty ekonomiczne;
– niezależność, suwerenność instytucji w stosunku do instytucji publicznych;
– ponoszenie ryzyka ekonomicznego;
– istnienie choćby nielicznego płatnego personelu.
Kryteria społeczne:
– wyraźna orientacja na społecznie użyteczny cel przedsięwzięcia;
– oddolny, obywatelski charakter inicjatywy;
– specyficzny, możliwie demokratyczny system zarządzania;
– możliwie wspólnotowy charakter działania;
– ograniczona dystrybucja zysków.
A w praktyce?
To szansa, by połączyć integrację społeczną osób wykluczonych społecznie (lub zagrożonych takowym) z działalnością na rynku pracy, może ona polegać na dostarczaniu usług publicznych lub takich o charakterze wzajemnym.
Integracja społeczna i działalność na rynku pracy – np.: integracja społeczna osób z autyzmem
Dostarczanie usług publicznych – usługi społeczne (edukacyjne, socjalne, opiekuńcze) i usługi technicznie (np. utrzymywanie zieleni miejskiej, inne prace porządkowe związane z mieniem publicznym)
Usługi o charakterze wzajemnym – np. ubezpieczenia wzajemne, usługi zdrowotno-opiekuńcze, spółdzielnie telefoniczne, alternatywne mechanizmy wymiany, (np. Banki Czasu) albo systemy barterowe.
Usługi na otwartym rynku – np.: obsługa hotelowa i cateringowa zatrudniająca osoby po kryzysach psychicznych, przeznaczająca zyski ze swojej działalności również na rehabilitację osób niepełnosprawnych
Dostarczanie dóbr publicznych i rozwój wspólnot lokalnych – np.: stworzenie parku tematycznego lub atrakcji turystycznej
Działalność handlowa i produkcyjna – sad ze starymi odmianami polskich drzew owocowych oraz hodowla królików i kur.
Ten zestaw kryteriów jest definicją idealnego przedsiębiorstwa społecznego. Od przedsięwzięć zaliczanych do tego sektora nie wymaga się zatem spełnienia wszystkich kryteriów, lecz większości z nich.
Zobacz słownik pojęć i postaci ekonomii społecznej >
Co ekonomia społeczna oznacza w praktyce?
Przedsiębiorstwa społeczne mogą pełnić bardzo różnorodne funkcje. Poniżej przedstawiamy podział ich kompetencji, poparty przykładami polskich przedsięwzięć, stanowiących swoisty dowód na istnienie ekonomii społecznej. Trzeba jednak podkreślić, że ze względu na ciągle jeszcze małą skalę ekonomii społecznej w Polsce, wiele z opisanych tu obszarów dopiero czeka na rozwinięcie.
- Integracja społeczna i działalność na rynku pracy. Przykładem na tego typu działania może być Pracownia Rzeczy Różnych, prowadzona przez Fundację SYNAPSIS, której celem jest (wszystkie przytoczone przykłady przedsięwzięć ekonomii społecznej opisane zostały w Atlasie Dobrych Praktyk Ekonomii Społecznej) lub Fundacja Sławek pomagająca osadzonym w więzieniach i wychodzącym na wolność powrócić do życia w społeczeństwie. Wszystkie przytoczone w tym tekście przedsięwzięcia integrują grupy defaworyzowane jednocześnie stwarzając dla nich miejsca pracy
- Dostarczanie usług publicznych. Usługi publiczne świadczone przez przedsiębiorstwa społeczne mogą mieć bardzo różny charakter, ale przynajmniej dwie ich grupy (usługi społeczne oraz usługi techniczne) są szczególnie ważne dla przedsiębiorczości społecznej.a) Usługi społeczne:
– usługi edukacyjne (np. Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Wsi Sokołowo, które żeby utrzymać małą wiejską szkołę prowadzi przyszkolny sklep),
– działania w obszarze szeroko rozumianych usług socjalnych, (np. Stowarzyszenie „Być razem”, zakładające Domy Wspólnoty, gdzie bezdomni początkowo wspierani przez Stowarzyszenie biorą stopniowo odpowiedzialność za prowadzenie przekazanego im we wspólne użytkowanie domu)
– usługi opiekuńcze świadczone w domu oraz prowadzenie różnego rodzaju instytucji opiekuńczych (tak jak w Stowarzyszeniu Flandria, które skupiając ponad 7 tys. członków jest w stanie negocjować stawki usług pielęgniarskich i opieki medycznej, a nawet prowadzić aptekę),
– działania w obszarze szeroko rozumianej służby zdrowia (np. Spółdzielnia Socjalna „Szansa i Wsparcie”, która szkoli i przygotowuje sanitariuszki do pracy w szpitalu).b) Usługi technicznie mogą dotyczyć np. utrzymywania zieleni miejskiej i innych prac porządkowych związanych z mieniem publicznym (jak np. spółdzielnia socjalna na Piątkowie – dzielnicy Poznania, dająca zatrudnienie osobom zalegającym z płaceniem czynszu). Pokrewne temu są usługi związane ze zbieraniem odpadów, ich segregacją i utylizacją (warszawski EKON działając w tym właśnie obszarze, daje pracę ponad 800 osobom niepełnosprawnym i chorującym psychicznie). - Usługi o charakterze wzajemnym. Mogą to być zarówno przedsięwzięcia działające w obszarze rynku i konkurencyjne właśnie ze względu na swój wzajemnościowy charakter, np. ubezpieczenia wzajemne (Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych), usługi zdrowotno-opiekuńcze, spółdzielnie telefoniczne itp. Są to też alternatywne mechanizmy wymiany, np. Banki Czasu (czyli wzajemne dzielenie się kompetencjami i usługami w ramach grupy osób zrzeszonych w Banku) albo systemy barterowe.
- Usługi na otwartym rynku. Tutaj za przykład może posłużyć krakowski pensjonat „U Pana Cogito”, który zapewnia wysokiej jakości obsługę hotelową i cateringową zatrudniając osoby po kryzysach psychicznych i przeznaczając zyski ze swojej działalności również na rehabilitację osób niepełnosprawnych.
- Dostarczanie dóbr publicznych i rozwój wspólnot lokalnych. Ilustracją tego typu kompetencji może być Bałtów, mała miejscowość koło Ostrowca Świętokrzyskiego, którego mieszkańcy zastanawiając się, co zrobić z panującymi wokół biedą i bezrobociem, wpadli na pomysł stworzenia Parku Jurajskiego, oczyścili zarośniętą rzekę i stworzyli na niej szlak wodny, którym spływają tratwy z turystami (co roku Bałtów odwiedza ponad 200 tysięcy osób).
- Działalność handlowa i produkcyjna. Przedsiębiorstwa społeczne mogą też podejmować działalność produkcyjną, tak jak to robi EKO „Szkoła Życia” w Wandzinie – największy w Polsce ośrodek dla osób uzależnionych od narkotyków, zakażonych wirusem HIV i chorych na AIDS, gdzie od wielu lat prowadzony jest sad ze starymi odmianami polskich drzew owocowych oraz hodowla królików i kur.
Tutaj znajdziesz opisy podmiotów ekonomii społecznej >
Tutaj znajdziesz bazę podmiotów z Województwa Pomorskiego >
Opracowanie powstało w oparciu o materiały projektu “W poszukiwaniu polskiego modelu ekonomii społecznej”, www.es.ekonomiaspoleczna.pl oraz opracowanie “Ekonomia społeczna w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki” przygotowane przez Stałą Konferencje Ekonomii Społecznej.
